The article has been translated automatically. Show original:
Definitie en omvang staatloosheid
Een staatloze is iemand die door geen enkel land als onderdaan wordt ‘erkend’. Om het kort te maken, deze mensen hebben niet alleen recht op een paspoort, ma om er zelfs maar om te vragen! Het aantal staatlozen wereldwijd is – op dit moment – nog onbekend. UNHCR-gegevens ontvangen van circa 96 landen geven aan dat er eind 2021 naar schatting 4,3 miljoen staatlozen of personen met een onbepaalde nationaliteit waren. Op basis van deze cijfers zijn de grootste bekende populaties van staatlozen of mensen met een onbepaalde nationaliteit te vinden in Ivoorkust (931.166), Bangladesh (918.841), Myanmar (600.000), Thailand (561.527) en Letland (195.190)2.
Internationaal wettelijk kader voor bescherming tegen staatloosheid
Er is een internationaal wettelijk kader om staatlozen te beschermen en staatloosheid te voorkomen en te verminderen. Het Verdrag van 1954 betreffende de status van staatlozen (Verdrag van 1954)3 geeft de internationale juridische definitie van een staatloze als iemand “die door geen enkele staat onder de werking van zijn wetgeving als een onderdaan wordt beschouwd” en strekt zich uit tot deze personen specifieke rechten zoals het recht op onderwijs, werk en huisvesting alsmede het recht op identiteit, reisdocumenten en administratieve bijstand. In deze definitie is niets vermeld over toegang tot gezondheidszorg of het recht op een minimale standaard bescherming van de gezondheidszorg.
Het Verdrag van 1961 tot beperking van de staatloosheid (Verdrag van 1961 4) vereist dat staten in wetgeving waarborgen vaststellen om staatloosheid bij de geboorte of later in het leven te voorkomen, bijvoorbeeld als gevolg van verlies of afstand van nationaliteit of statenopvolging.
Het recht op een nationaliteit is ook vastgelegd in verschillende internationale mensenrechteninstrumenten en -verklaringen, zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie, het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen, het Verdrag inzake de rechten van het kind, het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en het Verdrag inzake migrerende werknemers. Bovendien versterkt het internationaal gewoonterecht de verdragen inzake staatloosheid door middel van belangrijke normen zoals het verbod op rassendiscriminatie, dat zowel van toepassing is op het verkrijgen en verliezen van nationaliteit als op de behandeling van staatlozen.
Hoewel bijna alle Europese staten zich hebben aangesloten bij internationaalrechtelijke normen voor de bescherming van staatlozen, moet de meeste interne wetgeving op basis van National ’s Magna Charta van verschillende landen worden geconfronteerd met het ontbreken van effectieve nationale kaders om deze toezeggingen in de praktijk te brengen. Hierdoor worden veel mensen dagelijks geconfronteerd met discriminatie en schendingen van rechten.
De oplossing voor dit probleem is een sterke nationale “politieke wil”. Staten moeten procedures voor het vaststellen van staatloosheid opzetten als een regularisatieroute voor staatlozen die anders in een onbepaalde limbo zouden vastzitten. De limbo waarin het risico op een gezondheidsbeschermingsbeleid aan de grens moet worden geplaatst, is realistisch concreet.
Het is bemoedigend dat sommige landen onlangs positieve stappen hebben gezet in de richting van dit doel. De Statelessness Index webpagina5 biedt diepgaande informatie en analyse over hoe landen binnen Europa presteren ten opzichte van hun internationale verplichtingen op dit gebied (en andere). De Index vergelijkt wat landen doen om staatlozen te identificeren en te beschermen, inclusief of ze een speciale procedure hebben en hoe deze bestand is tegen toetsing aan internationale normen en goede praktijken op gebieden zoals procedurele waarborgen, bewijskrachtbeoordeling, beroepsrechten, beschermingsstatus en het verkrijgen van een nationaliteit. De Index belicht enkele goede praktijken, maar toont ook aan dat er nog veel moet gebeuren. Trouwens, zelfs in deze omstandigheid wordt de minimumnorm voor de bescherming van de gezondheidszorg vaag genoemd.
“Eerst en vooral is duidelijk geworden dat staatlozen behoren tot degenen die het meest worden getroffen door de pandemie…” zegt de heer Chris Nash, directeur van het ENS*. “Ze zijn ook vaak de eersten die ter plaatse reageren en hun gemeenschappen ondersteunen. Het is van cruciaal belang dat staatlozen en getroffen gemeenschappen worden gehoord en beter worden voorzien van middelen. In samenwerking met staatlozen proberen we de lacunes in de bescherming die door de pandemie zijn blootgelegd, aan te pakken” 6. Het is interessant om op te merken dat in het strategisch plan 2019–23 van het ENS, HET OPLOSSEN VAN STAATLOOSHEID IN EUROPA – onder verschillende prioritaire kwesties heeft het ENS-advies vier brede prioriteiten geïdentificeerd – de “gezondheid” -thema ’s voldoende “genoemd” worden.
Niettemin hebben de NGO ’s die de staatloze gemeenschap vertegenwoordigen in heel Europa, later het begin van COVID-19, erop aangedrongen dat de gezondheidszorgstelsels voldoen aan de behoeften van de hele bevolking, inclusief de gemarginaliseerden en kansarmen en – over het algemeen – degenen die niet “aanwezig” zijn op het grondgebied op basis van papieren documentatie. In de meeste landen zijn juridische status en formele documentatie in feite voorwaarden voor toegang tot kwaliteitsvolle en minimale standaardzorg. Ze zijn ook voorwaarden om toegang te krijgen tot belangrijke sociale gezondheidsdeterminanten, waaronder werkgelegenheid, sociale bescherming en adequate huisvesting. Meer dan 500.000 staatlozen in Europa, velen behorend tot minderheden, genieten niet overal het fundamentele mensenrecht op erkenning als persoon voor de wet7. In een recent rapport, verstrekt door het European Network on Stateless (ENS) in 2021, heeft mevrouw Dunja Mijatović als commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa, geciteerd als “COVID-19 heeft aangetoond dat het recht op gezondheid niet op individueel niveau kan worden beschermd. Het vereist effectieve systemen die voorzien in inclusieve preventie, behandeling en rehabilitatie voor iedereen, niemand achterlaten en ervoor zorgen dat structurele ongelijkheden niet in de loop van de tijd worden vergroot, maar worden verstoord en aangepakt8“.
Door dieper in te gaan op enkele aspecten van het ENS-rapport Situatiebeoordeling van staatloosheid, gezondheid en COVID-19 in Europa9, kan het ook nuttig zijn om een algemener beeld te krijgen van de stand van zaken op het gebied van ‘behoeften’. Het sociologisch onderzoek was gebaseerd op strikte gegevensverzamelingsmechanismen. Bovendien produceerde het uiteindelijk een reeks aanbevelingen dat het nuttig zou kunnen zijn om iets meer diepgang te kennen.
In een bredere context in termen van “rechten” identificeert het ESN-rapport duidelijk enkele behoeften met betrekking tot het “recht op gezondheid” en stelt het enkele “politieke” initiatieven voor staten voor in de vorm van aanbevelingen.
Laten we eens kijken naar de meest relevante:
- Staten moeten het recht op gezondheid van iedereen op hun grondgebied garanderen, inclusief staatlozen tijdens en na COVID-19;
- Staten moeten overwegen om alle staatlozen te regulariseren tijdens noodsituaties op het gebied van de volksgezondheid om het recht op gezondheid te waarborgen. Op de langere termijn en waar ze dat nog niet hebben gedaan, moeten staten mechanismen invoeren om gevallen van staatloosheid op hun grondgebied te identificeren en op te lossen, evenals procedures voor het vaststellen van staatloosheid om staatloze migranten de bescherming te bieden die ze op grond van het Verdrag van 1954 verschuldigd zijn;
- Staten moeten de bescherming van het leven en de gezondheid van alle staatlozen handhaven via passende ziektebeperkings- en ondersteuningsmaatregelen in kampen, schuilplaatsen, nederzettingen, sociale huisvesting en immigratiedetentie-instellingen; en met inbegrip van daklozen. Staatlozen en hun gemeenschappen, ongeacht de omgeving (verspreid over de gemeenschap, opvangcentra en immigratiedetentie-instellingen) moeten worden voorzien van persoonlijke beschermingsmiddelen (maskers) en andere basisbehoeften (handwas, zeep, warm en schoon water, handdoeken);
- Staten mogen staatlozen niet vasthouden onder het voorwendsel van ziektepreventie of -beheersing. Staten zijn verplicht om stappen te ondernemen om de willekeurige detentie van staatlozen te voorkomen en volledige toegang tot rechten en diensten te garanderen, terwijl ze voldoende huisvesting, gezondheidszorg en sociale zorg (inclusief kinderopvang) bieden bij vrijlating uit immigratiedetentie.
Het zou ook interessant zijn om eens te kijken naar de Staatloosheid Gemeenschap in Europa. Op 14 december 2015 zijn de conclusies van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten over staatloosheid aangenomen. Als gevolg van de conclusie komen binnen het debat in de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken 10 de conclusies om het mandaat te geven aan het Europees Migratienetwerk11 (EMN) om een platform voor de uitwisseling van informatie en goederenpraktijken op te zetten. Het bestuur van EMN heeft op 20 mei 2016 het EMN Platform Staatloosheid opgericht. Het doel van het EMN-platform over staatloosheid is om het bewustzijn met betrekking tot staatloosheid te vergroten en alle relevante belanghebbenden in het veld samen te brengen: vertegenwoordigers van de lidstaten, de Europese Commissie, het Europees Parlement, Europese agentschappen, internationale organisaties en NGO ‘s. Het eerste praktische doel van dit platform was het bepalen van de stand van zaken van staatloosheid in de Europese Unie. Daarnaast verzamelt en analyseert het platform informatie over staatloosheid via het ad-hoc bevragingssysteem EMN. Het meest recente rapport EMN INFORMEERT Staatloosheid in de EU, update versie 4.0in november 2016 is online beschikbaar op dit adres/:/https://home-affairs.ec.europa.eu/ 12. Is een zeer interessant rapport omdat het ingaat op de juridische situatie van elk Europees land met betrekking tot staatloosheid. Voor elke afzonderlijke lidstaat van de Unie wordt een hele reeks kwesties behandeld, in termen van het gebrek aan rechten en de zwakte van het beschermingssysteem van elk land.
Concluderend blijkt dat de status van staatlozen vaak samenvalt met die van “ongedocumenteerde” migranten. Een voorwaarde van administratieve onregelmatigheid die deze cijfers naar de bodem van het maatschappelijk middenveld duwt, zonder enige garantie van wettigheid. Bovendien wordt het steeds moeilijker om de kwestie van de grondrechten aan te pakken als dit sterk verbonden is – onvermijdelijk – met de “bureaucratische” kwestie van een “eenvoudig” document.
Elke actie om de kwetsbaarheden te beschermen waarmee mensen in een staatloze toestand in een land worden geconfronteerd, moet noodzakelijkerwijs beginnen met een duidelijke definitie van het juridische lichaam van de staatloze toestand en dat moet worden gedaan op het niveau van Magna Charta voor staten.
Zonder een sterke relevante filosofie en juridische actie en ondanks sterke belangenbehartiging door het maatschappelijk middenveld en internationale organisaties, waaronder UNHCR, tijdens de pandemie, laten de gegevens die zijn verzameld in de ENS, Situation assessment of statelessness, health, and COVID-19 in Europe zien dat staatlozen buitengewone kwetsbaarheden en schendingen van rechten ervaren met betrekking tot gezondheid, maar niet alleen. Het vestigt de aandacht op hun onzichtbare aard in gemeenschappen, beleid, landen en op Europees niveau. Het toont een duidelijke afwezigheid van specifiek empirisch bewijs en aandacht, door staten, voor de implicaties van staatloosheid voor het effectief aanpakken van COVID-19. Dus de belangrijkste vraag is…wat zijn de gevolgen die staatlozen vandaag de dag wereldwijd tegenkomen? Zonder staatsburgerschap of een minimumproces van “Nationale erkenning” op basis van het “grondgebied” hebben staatlozen helemaal geen wettelijke bescherming en geen stemrecht en hebben ze vaak geen toegang tot onderwijs, werk en gezondheidszorg, registratie van geboorte, huwelijk of overlijden en eigendomsrechten. Ze hebben geen toegang tot het leven. Gewoon voor zichzelf overleven, zonder verleden of toekomst, en een onzeker heden.
Palestina is misschien wel de beroemdste van alle moderne gevallen van ‘staatloosheid’. Wat betekent het om onderdaan te zijn van een
staat zonder formele erkenning, vooral in de loop van vele decennia en generaties? Deze kwestie wordt overwogen
in de bodem van de internationale politieke discussie, als gevolg van de langdurige strijd in het gebied van Gaza.
13,0 MILJOEN GEDWONGEN ONTHEEMDEN
De totale gedwongen ontheemde en staatloze bevolking van UNHCR in West- en Centraal-Afrika (WCA) heeft betrekking op de mensen
UNHCR is gemandateerd om te beschermen en te helpen. Het omvat degenen die onder dwang zijn verplaatst; degenen die zijn teruggekeerd
thuis in de afgelopen jaren; degenen die staatloos zijn of het risico lopen staatloos te worden; en andere groepen aan wie de UNHCR
zijn bescherming uitgebreid of op humanitaire basis bijgestaan.
[https://reliefweb.int/report/nigeria/unhcr-rbwca-forcibly-displaced-and-stateless-population-31-january-2023]
“Miljoenen mensen over de hele wereld zijn staatloos. Daarover gaat de discussie over Schiphol. Het Verdrag inzake de
Vermindering van staatloosheid is een belangrijk instrument om het probleem aan te pakken. Veel staten hebben al wetgeving
die in overeenstemming is met de bepalingen van het Verdrag en de uitvoering ervan kost zeer weinig. Toch zijn er maar weinig staten
partij zijn bij deze akte.
Wij moeten hier iets aan doen. Ik beloof de volledige steun van mijn kantoor aan regeringen die partij willen worden “.
António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties
https://www.refworld.org/docid/4cad866e2.html
