Vrouwelijke genitale verminking (VGV): een theologische reflectie op islamitische en evangelische christelijke praktijken in Ethiopië

Introductie

Ethiopië is een land in Oost-Afrika en ligt in de Hoorn van Afrika met een bevolkingsomvang van meer dan 120 miljoen en 88+ mensen en taalgroepen met een lange geschiedenis van het praktiseren van het christendom en de islam, evenals inheemse tradities, met geschatte percentages van christenen in het algemeen 63%, moslims 35%, anderen 2%. 28 personen en taalgroepen zijn uitgezonderd, waaronder de Hamer, Bunna, Mursi en de Me’en van VGV. VGV is een probleem geweest en kan een probleem blijven bij de rest van de 60+ mensen en taalgroepen in Ethiopië. VGV, vanwege de aard van het probleem dat sterk verweven is met zowel traditionele als religieuze praktijken, zal het niet gemakkelijk zijn om zo snel mogelijk uit te roeien. Deze traditionele en religieuze praktijk wordt over het algemeen uitgevoerd om de vrouwelijke seksualiteit te beheersen en heeft levenslange gevolgen voor zowel de vrouw als ook voor mannen of partner. Vrouwelijke genitale verminking, snijden, besnijdenis wordt in veel culturen over de hele wereld beoefend en veroorzaakt onnoemelijke medische schade en onnodige pijn bij vrouwen. Het is een procedure die meestal wordt uitgevoerd als traditionele en religieuze praktijk om de seksualiteit van een vrouw te beheersen. Eenmaal gedaan, is het permanent en heeft het levenslange gevolgen voor een vrouw en haar man.

Traditionele en religieuze praktijken zijn met elkaar verbonden in de Ethiopische overtuigingen en praktijken. Dus het religieuze deel moet dienovereenkomstig worden aangepakt met behulp van hun gezaghebbende geschriften zoals de Koran, Hadith en Bijbel, rekening houdend met hun interpretatiewetenschap (tafsir, exegese). De auteur van dit stuk zal zijn best doen om enkele schriftuurlijke passages uit de islam en het evangelische christendom aan te pakken.

Laat ik beginnen met een citaat uit de toespraak van Ayaan Hirsi Ali [2]:

Ik ben geboren in Somalië, ik heb mijn vormingsjaren daar doorgebracht, in Saoedi-Arabië, Ethiopië en Kenia […] Ik maakte deel uit van een clancultuur, waar de bloedlijn van belang is voor al het andere. […] No escape from a clan.. I was raised as a Muslim girl, I attended Quran school, in according to my clan and my village. […] Ik, net als de meerderheid van de andere Somalische meisjes, onderging door vrouwelijke genitale verminking, [VGV] zuivering zoals het werd beschreven.

Het is geen verrassing om te zien dat vrouwelijke genitale verminking (VGV) wordt beschouwd als religieuze zuivering en wordt beoefend in zowel de islam als het evangelische christendom, althans in Ethiopië. Het bestaat al eeuwen en zou de komende jaren nog wel eens kunnen voortduren.

Islamitische theologie over VGV

Historische gegevens bevestigden dat VGV werd beoefend voordat de islam het als een religie in Afrika of elders introduceerde. In de islamitische theologie is er geen duidelijke theologische reflectie over VGV. Sommigen beoefenden het echter, vooral degenen die geneigd waren tot de Shafi’a-denkschool en door anderen zoals Hanafi, Malik en Hanbali worden minder beoefend, maar niet verboden. Visies op VGV in de gezaghebbende boeken van de islam en praktijken, waaronder de Koran, Hadith en Ijma/Qiyas.

Koran

De Koran is ontdaan van elke verwijzing naar VGV. VGV wordt in een paar hadith (gezegden toegeschreven aan Mohammed) geprezen als nobel maar niet verplicht. Hoewel de authenticiteit van deze hadith in twijfel is getrokken, wordt het beoefenen van VGV onder moslimgemeenschappen voortgezet met een aanzienlijke afname. Dus geen basis voor VGV uit de belangrijkste gezaghebbende tekst, de Koran, maar een paar Hadith uitgezonderd.

Hadith of Sunna (tradities volgens profeet Mohammed)

VGV wordt niet ontmoedigd of aangemoedigd in de betrouwbare (sahih) Hadith/Sunna. Mohammed zei echter tegen een vrouw die in Medina de besnijdenis uitvoerde: “Snijd niet ernstig, want dat is beter voor een vrouw en wenselijker voor een man”. Het is vermeldenswaard dat Mohammed in de islam wordt beschouwd als een ongeïnspireerde profeet met geïnspireerde uitspraken. Uit deze hadith kunnen we dus concluderen dat VGV is toegestaan op een manier van oefenen met minder strengheid om de wens van de echtgenoten volledig te vervullen. Het beoefenen van VGV in een van de vormen is gevaarlijk, hoewel het niveau van pijn en gevolgen van persoon tot persoon verschilt. De islamitische gemeenschappen beoefenen VGV op een massale manier, maar het dilemma bij het interpreteren van de gezaghebbende passages zoals de hadith/soenna van Mohammed is altijd lastig. Een van de argumenten zou kunnen zijn: stop VGV, omdat er geen bewijs is dat Mohammed een sterke zegen gaf of er is geen bewijs dat Mohammed VGV jegens zijn dochters beoefende. Ik beargumenteer dat het maken van een interpretatie (tafsir) van Mohammeds uitspraak, beter is om het te stoppen om het verlangen van de echtgenoten te vervullen die in de islam veel hebben om je echtgenoten gelukkig te maken.

Ijma’ of Qiyas (consensus of analogie)

Dr. Kermani schrijft op een symposium in Arusha Tanzania, in augustus 2000: “We begrijpen dat vrouwenbesnijdenis geen islamitische traditie of religieuze verplichting is. Bovendien wordt het in zijn meest ernstige vorm beschouwd als een anti-islamitische daad. In feite moet het al dan niet uitvoeren van een dergelijke handeling afhangen van medische instructies die in geval van noodzaak en van belang zijn en niet als traditie door alle personen worden uitgevoerd. Daarom is het uitvoeren van deze handeling in de islam niet verboden, en wordt het ook niet benadrukt; het wordt echter overgelaten aan omstandigheden en behoeften” (Inter-African Committee – AIC, 2000, p. 82). Volgens de meeste vormen van islam en fatwa’s is de beslissing aan ouders gegeven, maar afgeraden. VGV werd echter in Ethiopië geïntroduceerd door de verspreiding van Shafi’a School of thought, een van de soennitische islamitische jurisprudentie die de praktijk als verplicht beschouwt.

Integendeel, VGV is een vervorming van Gods schepping door een vrouw pijn te doen. De Profeet verbood een dergelijke wijziging en er wordt gezegd dat hij degenen heeft vervloekt die een verandering in de schepping van Allah introduceren. Het is de beroemdste Hadith waarin wordt verteld dat een vrouw genaamd Om Atteya de besnijdenis in Medina uitvoerde en dat de Profeet haar vertelde: “Snijd niet ernstig, want dat is beter voor een vrouw en wenselijker voor een man” (Sunna Abu Dawd 5271-43 General Behaviour [Kitab Al-Adab] 180 Chapter: Regarding circumcision) [3]. Op basis van deze traditie is het moeilijk om te concluderen dat de islam VGV is toegestaan of zelfs ten strengste verboden zoals het wordt genoemd als de zwakke delen van het zeggen van de profeet Mohammed. Mohammed gaf zelf toe dat het pijn veroorzaakte bij een vrouw als gevolg van zo ’n ongezonde praktijk van de moslimgemeenschap.

Evangelische theologie

Bijbel

Het Oude Testament in Psalm hoofdstuk 139 verzen 13-15: David, de psalmist schrijft: “U schiep mij in mijn diepste wezen: U breit mij samen in de schoot van mijn moeder. Ik prijs je omdat ik angstig en wonderbaarlijk gemaakt ben. Je werken zijn prachtig, dat weet ik maar al te goed. Mijn lijst was niet voor je verborgen toen ik op de geheime plek werd gemaakt. Toen ik in de diepte van de aarde was geweven, zagen je ogen mijn ongevormde lichaam”. Het lezen van deze passage zal ons informeren om alle delen van ons lichaam te behouden, of dat nu weinig of verborgen is; buiten of binnen ons lichaam hebben alle delen van ons lichaam het juiste respect en bewondering nodig en natuurlijk een zeer goede reden om de Schepper God te prijzen.

In het Nieuwe Testament in 1 Korintiërs 6:19 staat: “Weet u niet dat uw lichamen tempels zijn van de Heilige Geest, die in u is, die u van God hebt ontvangen? Je bent niet van jezelf”. Dit betekent dat ons lichaam niet van ons is, maar van God, en daarom moet het duidelijk en zuiver zijn van onnodige onzuiverheden. Op basis van dit vers kan ik betogen dat VGV een van de onnodige onzuiverheden is die ontkennen dat God plezier heeft gegeven en in plaats daarvan pijn veroorzaakt. Het moet dus worden gestopt om mensen te eren en God te verheerlijken.

Evangelische theologen/ geleerden op het gebied van VGV

Geleerden suggereren dat VGV wordt ondersteund door mensen die meer geneigd zijn tot traditionele en culturele praktijken dan Bijbelse in plaats van Bijbelse basis. VGV wordt nergens in de Bijbel genoemd en het druist in tegen veel van de christelijke overtuigingen rond het beschermen, respecteren en niet veranderen van het lichaam dat God voor jou heeft gebouwd. Dit is dus de populaire mening die door de meerderheid van de evangelische geleerden wordt ondersteund, zo niet alle.

Huidige trends, praktijken en grondrealiteit

Huidige trends en praktijken suggereren bijbels ongegronde en ongezonde misvattingen met betrekking tot VGV. Enkele van de misvattingen zijn: i) VGV behoudt de maagdelijkheid van het meisje en houdt haar voor haar man. ii) Het zal het meisje ‘cool‘ houden en haar zin in seks minder maken. iii) De vrouwen moeten passief zijn, zodat ze zich goed zal gedragen en naar haar man zal luisteren en vechten. iv) als het meisje niet besneden is, zal ze geen goede bruidsprijs krijgen. Haar vader zal economisch lijden. Deze praktijken gaan nog steeds rond onder moslims en evangelische christenen met ongegronde religieuze geschriften. VGV-praktijken nemen aanzienlijk af in stedelijke gebieden, maar vertragen in de landelijke omgeving. VGV vindt plaats ondergronds of in een verborgen vorm vanwege de overweging van het strafrecht. VGV is sinds 2004 een schending van de mensenrechten en is verboden in het Ethiopische strafrecht.

Conclusie en aanbevelingen

VGV wordt in de meeste delen van Ethiopië in het algemeen beoefend, met name in de oostelijke delen van het land, voornamelijk in de Somalische regio. Daarom begon ik mijn inleiding met het noemen van een in Somalië geboren Ayaan Hirsi Ali die in dit stuk een van de toonaangevende activisten is in het bekritiseren van islamitisch extremisme en schadelijke traditionele praktijken. Uit het lopende onderzoek naar VGV in Ethiopië [4] blijkt dat 82,2% van de moslimvrouwen in de leeftijd van 15-49 jaar VGV/VGV heeft ondergaan, vergeleken met 65,8% van de protestantse vrouwen. Het interessante deel van deze gegevens is dat beide religies proberen de praktijk als slecht en gevaarlijk uit te leggen, maar ze merkten dat ze het enorm deden, vooral moslims.

VGV staat nu stevig op de wereldwijde ontwikkelingsagenda, het meest prominent door zijn opname in de Sustainable Development Goal (SDG) -doelstelling die tot doel heeft de praktijk tegen 2030 te elimineren. Ethiopië mag niet buiten dit plan vallen. Zoals aangegeven in het UNICEF VGV-landprofiel over Ethiopië (2020) [5], is het land “de thuisbasis van 25 miljoen meisjes en vrouwen die VGV hebben meegemaakt” (vrouwelijke genitale verminking/snijden), het grootste absolute aantal in Oost- en Zuidelijk Afrika.

Hoewel er initiatieven en programma’s van UNFPA-UNICEF en dergelijke in Ethiopië zijn om de VGV in de komende 5 jaar of zo te stoppen, wordt de praktijk voortgezet als religieuze verplichtingen. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft The Girl Child Resolution (A/RES/51/76) aangenomen, waarin vrouwelijke genitale verminking wordt erkend als een vorm van “discriminatie van het meisje en de schending van de rechten van het meisje”. Het is ook verboden in de Ethiopische wet: “VGV is een schending van de mensenrechten en is sinds 2004 verboden in het Ethiopische wetboek van strafrecht”.

Vrouwelijke genitale verminking, snijden, besnijdenis wordt in veel culturen in de wereld beoefend en veroorzaakt onnoemelijke medische schade en onnodige pijn bij vrouwen. Het is een procedure die meestal wordt uitgevoerd als traditionele en religieuze praktijk om de seksualiteit van een vrouw te beheersen. Eenmaal gedaan, is het permanent en heeft het levenslange gevolgen voor een vrouw en haar man.

Volgens het DHS 2005 is de prevalentie van VGV onder vrouwen van 15-49 jaar in Ethiopië 74,3%. De prevalentie is gedaald van 79,9% in 2000, een statistisch significante daling van 5,6 procentpunten over vijf jaar. De EGLDAM-gegevens laten een daling zien van 73% in 1997 tot 57% in 2007, een daling van 16 procentpunten over 10 jaar. De DHS-gegevens tonen een algemene trend naar een lagere prevalentie bij jongere vrouwen, wat ook suggereert dat de praktijk afneemt. UNICEF berekent dat 23,8 miljoen vrouwen en meisjes in Ethiopië VGV hebben ondergaan. In termen van absolute aantallen is dit een van de hoogste aantallen meisjes en vrouwen die VGV hebben ondergaan in Afrika, de tweede alleen voor Egypte 37,7% van de vrouwen met ten minste één levende dochter heeft een dochter die VGV heeft ondergaan.

UNFPA-UNICEF Joint Programme on the elimination of Female Genital Mutilation (VGV) in Ethiopia draagt bij aan de nationale inzet om een einde te maken aan VGV en kindhuwelijken tegen 2025 en om SDG-doelstelling 5.3 te bereiken tegen 2030. Het programma wordt geleid door het ministerie van Vrouwen en Sociale Zaken. Het speelt ook een katalyserende rol via de National Alliance to End FGM and Child Marriage, die meer dan 60 lidmaatschappen van andere ministeries, maatschappelijke organisaties, niet-gouvernementele organisaties en VN-entiteiten betrekt. Het programma voorziet in de uitvoering van de nationale routekaart en versnelt de inspanningen op institutioneel, individueel en gemeenschapsniveau om een einde te maken aan VGV tegen 2030. Het land moet acht keer sneller vooruitgang boeken dan in de afgelopen 15 jaar is waargenomen.

Ik, de auteur van dit stuk, beveel geleerden van de islam en het evangelische christendom ten zeerste aan om nauw samen te werken om VGV-praktijken in Ethiopië aan te pakken met een enorme stem die impact heeft om niet alleen aanzienlijk te minimaliseren, maar om voor altijd te stoppen. Overtredingen van Gods gebod zijn door beide religieuze kringen ten strengste verboden. Bij de vrijdagprediking (khutbah) in de moskeeën moet ‘stop VGV’ een essentieel onderdeel zijn van het gesprek en de leringen voor die dagen. Hetzelfde moet worden gedaan op zondagen die in de kerken prediken, ‘stop VGV’ moet bovenaan de predikingsagenda staan om mensen eer en glorie te brengen aan de almachtige God. VGV MOET worden VERVLOEKT, niet alleen als ongezonde en schadelijke praktijken, maar als een grote zonde die de gelovigen verhindert het koninkrijk van God binnen te gaan waarnaar beide partijen ook verlangen.

Bijlage I: verhalen EN type VGV

VERHAAL 1

“Enige tijd geleden ging ik op bezoek bij een vriendin die bevallen was van een babymeisje. We loofden de Heer voor Zijn voorziening. Per ongeluk hebben we de kwestie van vrouwelijke ‘besnijdenis‘ aan de orde gesteld. Ik vroeg mijn vriendin wat haar plan was met haar baby. Ze antwoordde meteen dat ze haar na 80 dagen zou laten besnijden. Ik was geschokt. De discussie werd wild. Er was verdeeldheid in het huis. De moeder stond erop dat als meisjes niet besneden zouden worden, de clitoris (die in feite niet meer dan een erwtenkop zou groeien) groot zou worden en de vaginale ingang zou bedekken. Met verbazing vroeg ik of ze serieus was. Ze bevestigde opnieuw dat het waar was. Ik was inderdaad van streek door het geloof van deze dames. Waarom schiep God de clitoris als deze moest groeien en de ingang van de vagina moest bedekken? God speelt geen spelletjes met ons lichaam. Sterker nog, het was triest om zulke valse informatie te horen van een ‘opgeleide’ moeder. De moeder vond ook dat ze een soort besnijdenisverbond met God moest sluiten. Maar God noemt niets over vrouwelijke genitale verminking of vrouwelijke ‘besnijdenis’. Ik voelde me verdrietig voor de onschuldige meisjes die het slachtoffer zijn geworden van niets anders dan verkeerde overtuigingen”.

VERHAAL 2

Een 15-jarig Oromo-meisje kwam in doodsangst een kliniek binnen omdat ze meer dan 24 uur niet had kunnen plassen. De gezondheidswerker leegde haar blaas en stuurde haar naar huis. Ze was al snel terug met een volle blaas. Deze keer merkte de verpleegkundige dat haar bekken (perineum) gezwollen was. Vermoedend dat de vrouw VGV had ondergaan, vroeg de verpleegster of de patiënt was begonnen met haar maandelijkse bloeding [menstruatie]. Het antwoord was nee. Uit een lichamelijk onderzoek bleek dat de vaginale opening volledig gesloten was als gevolg van VGV. Toen de vagina eenmaal was heropend, stroomde er stinkend, opgedroogd bloed naar buiten. Zwelling veroorzaakt door menstruatiebloed dat niet kon ontsnappen, was tegen de urineweg geperst, waardoor de urinestroom werd voorkomen.

VERHAAL 3

Een groep ouderlingen [leiders] kwam bijeen en besloot dat VGV verkeerd was en dat christenen dit hun kinderen niet aan moesten doen. Na deze groepsbeslissing officieerde elk van de ouderlingen die een dochter hadden over de ‘besnijdenis’ van zijn dochter.

Een groep vrouwen op een Bijbelschool kreeg onderwijs over het onderwerp VGV en erkende dat het geen Bijbelse praktijk is en dat het moet worden gestopt. Ze werden gevraagd om dertig minuten in groepen door te brengen met het bedenken van een strategie om verandering teweeg te brengen in hun thuisgebieden. Hun antwoord was dat als ze niet besneden waren of als ze hun dochters niet besneden hadden, ze geen hoop zouden hebben om te trouwen en kinderen te krijgen.

Bijlage II: soorten VGV (ontleend aan snijbloemen: vrouwelijke genitale verminking en een bijbelse reactie, door Sandy Willcox met Arina Short, blz. 6-7)

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft vrouwelijke genitaliën onderverdeeld in vier typen. Het is vermeldenswaard dat één type door verschillende mensen en taalgroepen wordt gedaan. Grotere bevolkingsgroepen, bijvoorbeeld de Oromo, of Amhara, of Somali hebben een verscheidenheid aan tradities met betrekking tot VGV binnen hun bevolkingsgroepen.

Type 1

Excisie van de voorhuid (kap) met of zonder excisie van de gehele clitoris of een deel ervan. Verwijderen van de clitoriskap. In veel delen van Afrika beoefend en volgens de islamitische traditie Sunna genoemd. Verwijdering van de gehele of een deel van de clitoris. Gedaan in West-, Oost-, Noord- en Centraal-Afrika. In Ethiopië wordt het gedaan door Jeberti, Tigrayans en anderen. Verwijderen van een deel van de schaamlippen minora (kleine lippen) zonder de clitoris aan te raken. Amhara en Agew [Awi] uit Ethiopië (NCTPE survey, p. 56).

Type 2

Excisie van de voorhuid en clitoris samen met gedeeltelijke of volledige excisie van de schaamlippen minora (kleine lippen). In Ethiopië beoefend door de Gurage, Tigrigna van Tigris en de Amhara van Gondar en Oromo.

Type 3

Excisie van alle of een deel van de uitwendige geslachtsorganen en hechting/vernauwing van de vaginale opening (infibulatie). Geoefend door sommige groepen in Djibouti, Mali, Nigeria, Mauritanië, Egypte, Tsjaad, Kenia en Somalië. In Ethiopië [en Eritrea] wordt het beoefend onder de [Somalische mensen], Kotu, Benja, Erbore, Affar, Bellen, Tigre, Rashaida en Saho.

Type 4

Niet-geclassificeerd

• introcisio Een zeer extreme vorm van verminking van de uitwendige en inwendige geslachtsorganen wordt beoefend door de Pitta-Patta van Australië.
• Prikken, piercen en incisie van de clitoris en schaamlippen.
• Rekken van de clitoris of schaamlippen, bijvoorbeeld in Ruanda.
• Cauterisatie door verbranding. Het inbrengen van stoffen in de vagina om bloedingen en daaropvolgende vernauwing van de vagina te veroorzaken.