Perspectieven – Een ander beleid voor het beheer van immigratie in Europa

Afgelopen zomer ontplofte er naast de Afghaanse crisis nog een andere crisis op internationaal niveau, waarbij Polen en Litouwen de Wit-Russische regering ervan beschuldigden migranten uit Syrië en Afghanistan, maar ook uit Afrikaanse landen zoals de Democratische Republiek Congo (DRC) en Kameroen, te dwingen de grenzen van de Europese Unie te overschrijden.^1,2,3. Bij deze gelegenheid hebben de EU-landen barrières opgeworpen, de grenspatrouilles uitgebreid, de toegang tot humanitaire organisaties aan de grenzen met Wit-Rusland teruggedrongen en beperkt. We hebben eens te meer gezien hoe vaak de geestelijke en lichamelijke gezondheid van migranten en asielzoekers ernstig in gevaar is. Slachtoffers van geweld aan beide grenzen, gevangen in onmenselijke omstandigheden, sommigen stierven, terwijl anderen melding maakten van verschillende mentale en fysieke trauma ‘^s4,5.

Vandaag, met deze nieuwe oorlog tussen Rusland en Oekraïne, trekken miljoenen vluchtelingen naar Polen, Roemenië en vele andere landen om aan de oorlog te ontsnappen. Voor de oorlog waren er ongeveer 250.000 Oekraïners alleen in Italië en het is de verwachting dat veel meer dan de bijna 100.000 die al aangekomen in dit land zal proberen om hen te bereiken, vooral als^{familieleden6}.

De Europese Unie en de rechtstreeks betrokken landen worden opgeroepen om snel doeltreffende opvang- en vooral integratiestelsels voor deze nieuwe humanitaire noodsituatie op te zetten. Dit gebeurt ook tegen de achtergrond van een hernieuwde gevoeligheid van de Europese en westerse publieke opinie in het algemeen, en dit zou een gelegenheid kunnen zijn om een andere benadering voor te stellen, omdat deze publieke opinie werd getroffen door de tragedie die Afghanen meemaken, door wat er is gebeurd aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen en, vandaag, door de tragische uitstroom van Oekraïense vluchtelingen.

Het is echter noodzakelijk om stil te staan bij een feit. Migranten die op de vlucht zijn voor vervolging, oorlogen, natuurrampen, honger en armoede, met name in het afgelopen decennium, zijn voornamelijk over zee in Europa aangekomen. De stromen zijn waarschijnlijk voorbestemd om belangrijk te blijven, evenals de statistieken van de doden en vermisten, en als er geen hervormingen op Europees niveau worden doorgevoerd, zal het niet mogelijk zijn om het fenomeen in een structurele en niet in een permanente noodsituatie te behandelen.

Dit zijn hervormingen die niet alleen levens kunnen redden, maar ook goedkoper kunnen blijken te zijn dan wat de afgelopen decennia is uitgegeven om het migratieverschijnsel op zo ’n noodsituatie aan te pakken. Italië en andere mediterrane landen kunnen belangrijke innovaties inbrengen, die ons in staat kunnen stellen onze onderhandelingspositie met de landen van herkomst en doorreis verder te versterken.

Tegenwoordig kan een buitenlander emigreren en vervolgens legaal in Europese landen blijven praktisch alleen als hij bij aankomst van toepassing is voor asiel, en vervolgens verkrijgt een vluchtelingenstatus. Afgezien van de hierboven genoemde recente humanitaire crises stellen we sinds 2011 echter nog steeds vast dat 80/85% van de migranten die elk jaar over zee aan de mediterrane grenzen aankomen, geen recht hebben op de vluchtelingenstatus. Zij zijn de zogenaamde economische migranten. Om in Italië als voorbeeld te blijven, voorzien demografen bovendien een daling van de bevolking tegen 2050 die gelijk is aan ongeveer 10% minder dan de werkelijke inwoners. Bovendien zijn de Italianen die elk jaar emigreren tussen de 100.000 en 200.000 en zal het pensioenstelsel samen met de economie onder toenemende druk komen te^staan7,8.

Daarom lijkt het noodzakelijk om een beleid te voeren dat de geboorte aanmoedigt en emigratie voorkomt. Maar we kunnen ook van plan zijn om het beheer van het migratiefenomeen te herzien en onze aanpak aan te passen. Ook omdat het vanuit gezondheidsoogpunt dringend noodzakelijk lijkt om in te grijpen.

Migranten hebben meer dan andere groepen te lijden onder de belemmeringen in verband met gezondheidsdeterminanten en universele gezondheidszorg, zowel als intern ontheemden als in doorreis- of gastlanden als de opvang- en integratiesystemen niet goed zijn voorbereid. Het aanpakken van de gezondheid van migranten en vluchtelingen is natuurlijk complex, en de omstandigheden rond het migratieproces kunnen ook de kwetsbaarheid voor slechte gezondheid vergroten. Daarom is het van cruciaal belang dat zowel de factoren die van invloed zijn op de toegang van migranten tot de gezondheidszorgstelsels als de gezondheidsgerelateerde doelstellingen en streefdoelen van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling worden aangepakt om ervoor te zorgen dat “niemand achterblijft”^9,10. Het aanpakken van geestelijke gezondheid en het welzijn van immigranten is van vitaal belang om de menselijke veiligheid en het welzijn van de binnenkomende en ontvangende gemeenschappen te waarborgen. We moeten ons concentreren op de manier waarop we vanuit beleidsoogpunt van aanpak kunnen veranderen en het creëren van een andere omgeving kunnen vergemakkelijken die de reguliere immigratie in Europa kan versterken en zo betere en effectievere integratiepaden voor immigranten kan garanderen, waarbij de gezondheid en het welzijn van zowel migranten als gastgemeenschappen worden gewaarborgd.

Het zou dan ook verstandig kunnen zijn om rekening te houden met het feit dat de gegevens van internationale agentschappen ons al jaren laten zien dat reguliere immigranten in Europa 70 procent bijdragen aan de flexibiliteit van de werkgelegenheid en dat het continent elk jaar 3 miljoen arbeidsmigranten nodig^heeft11. De Covid-19-pandemie heeft duidelijk gemaakt hoe immi-subsidiearbeiders de banen die de inboorlingen niet langer willen doen (bijvoorbeeld het verzamelen van voedselproducten op agrarisch gebied, huishoudelijk werk en welzijnsondersteuning, de bouw), compenseren. Uit officiële statistieken blijkt dat buitenlanders die regelmatig in Italië aanwezig zijn, bijvoorbeeld legaal werken en ongeveer 9% van het bruto binnenlands product (bbp) bijdragen, met een positief jaarlijks overschot voor de staatskas, dat de afgelopen vijf jaar tot 4 miljard euro heeft bereikt, afhankelijk van het^jaar12.

Dit zijn zeer belangrijke cijfers, waarvan we kunnen beginnen met het heroverwegen van een koerswijziging in ons migratiebeleid: het herzien van de bestaande wetgeving om migranten in staat te stellen regelmatig binnen te komen, niet alleen om de vluchtelingenstatus aan te vragen, maar ook om legaal in Europa te werken.

Om het Italiaanse geval als een mogelijk voorbeeld te nemen, zou het voldoende zijn om de huidige wetgeving te herzien en de inreisquota om werkredenen te heropenen, en misschien vooraf te hebben vastgesteld met de bedrijfs- en beroepsverenigingen en met de lokale autoriteiten, de economische sectoren en de geografische gebieden waar de grootste behoefte bestaat aan werk en bevolkingsgroei in ons land. Dit zou ook voorkomen dat duizenden illegale immigranten die illegaal werken en zich richten op ontbering en marginalisering, in plaats van te worden opgenomen in opvang- en integratiepaden ten voordele van iedereen, en zou de organisatie van een structureel opvang- en integratiestelsel mogelijk maken, een stelsel dat gewogen en effectief zou kunnen worden, en dat elk jaar in staat zou zijn om aantallen en plaatsen van binnenkomst te voorspellen.

Bovendien zou deze doelstelling ook mogelijk zijn gezien het feit dat de landen van herkomst meer dan wat dan ook geïnteresseerd zijn in de overmakingen van hun landgenoten die in het buitenland wonen en werken. In 2020 bedroegen de wereldwijde overmakingen naar hun land door migranten die in het buitenland werkten 470 miljard dollar. En ten minste nog eens 40% is naar schatting^{onvindbaar13,14}.

Terwijl de openbare ontwikkelingshulp en de particuliere buitenlandse investeringen in ontwikkelingslanden respectievelijk 161 en 229 miljard dollar bedroegen, voor een totaal van 390 miljard dollar (gegevens van de Wereldbank). In dit verband lijkt het niet onrealistisch te veronderstellen dat de landen van herkomst zelf geïnteresseerd zouden zijn in het sluiten van overeenkomsten om het vertrek uit hun land te beperken en te controleren, gezien de grotere garanties dat degenen die vertrekken regelmatig in het land van bestemming kunnen werken en verblijven, met het vooruitzicht van integratie en toegevoegde waarde voor de algemene gezondheid en het welzijn, voor het leven, voor het BBP van de landen van herkomst en voor de economie van de gastlanden.

Dankzij een grotere openstelling van het stelsel van werkquota zou de afgifte van inreisvisa in gewogen vorm kunnen worden verhoogd, zouden er opleidingsmodules vóór vertrek ter plaatse kunnen worden verstrekt, met name voor de meest kwetsbare categorieën, en zou de IOM (Internationale Organisatie voor Migratie) op een ordelijke en veilige manier overeenstemming kunnen bereiken over een gecoördineerde repatriëring van Europese landen naar de landen van herkomst.

Een herziening van de huidige wetgeving inzake het beheer van het verschijnsel zou dus voordelen opleveren op het gebied van demografie, werkgelegenheid, economie en, dankzij een efficiëntere organisatie van de aankomsten, ook op het gebied van gezondheid en welzijn. Het is een grote kans waar Europa klaar voor is.