Zderzenie prawa, norm społecznych i przekonań kulturowych. Wyzwania w zwalczaniu okaleczania żeńskich narządów płciowych (FGM) w Kenii

1. WPROWADZENIE

Okaleczanie żeńskich narządów płciowych (FGM) odnosi się do procedury, która polega na usunięciu części lub całości zewnętrznych żeńskich narządów płciowych lub zmianie/uszkodzeniu żeńskich narządów płciowych z przyczyn kulturowych lub innych niemedycznych. ³ Termin FGM jest swoistą adnotacją na fakt, że jest to zabieg bez korzyści medycznych w porównaniu z obrzezaniem mężczyzn — które eksperci medyczni zachęcają do ograniczenia przenoszenia HIV i zakażeń przenoszonych drogą płciową.4 W związku z tym międzynarodowa społeczność zajmująca się prawami człowieka nie akceptuje używania terminu „obrzezanie kobiet”, ponieważ okaleczanie żeńskich narządów płciowych prowadzi również do bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia, a także długoterminowych powikłań dla zdrowia fizycznego, psychicznego i seksualnego oraz ogólnego dobrego samopoczucia.⁵

Pomimo powyższego, okaleczanie żeńskich narządów płciowych jest nadal praktyką ciągłą. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że obecnie ponad 200 milionów dziewcząt i kobiet przeszło okaleczanie żeńskich narządów płciowych w 30 krajach Afryki, Bliskiego Wschodu i Azji.⁶ Kenia jest jednym z krajów praktykujących okaleczanie żeńskich narządów płciowych i ma 4 miliony dziewcząt i kobiet będących ofiarami okaleczania żeńskich narządów płciowych (21% w wieku od 15 do 49 lat).⁷ Na szczęście częstość występowania okaleczeń żeńskich narządów płciowych w Kenii spadła z 38% w 1998 r. do 15% w 2022 r.⁸ Istnieje jeszcze wiele do zrobienia w zakresie eradykacji okaleczeń narządów płciowych. Na przykład niektóre możliwe do zidentyfikowania czynniki utrudniające eliminację okaleczeń żeńskich narządów płciowych obejmują:

a. Trwające operacje podziemnego okaleczania żeńskich narządów płciowych pomimo kenijskiego prawa przeciw okaleczaniu żeńskich narządów płciowych; oraz
b. Szkodliwe normy społeczne, przekonania i błędne przekonania bezpośrednio związane z okaleczaniem żeńskich narządów płciowych w Kenii.

Ten artykuł w czasopiśmie pokazuje związek między powyższymi kwestiami jako trudnymi czynnikami utrudniającymi całkowite zwalczenie okaleczania żeńskich narządów płciowych w Kenii. Autor jest Kenijczykiem, stąd skupienie się na Kenii jako jurysdykcji skupienia.

Badanie to rozpoczyna się od przeanalizowania dwóch głównych czynników, aby wykazać, że same przepisy nie mogą wyeliminować okaleczania żeńskich narządów płciowych, co jest praktyką stosowaną od wieków. Wniosek jest taki, że rząd kenijski musi podjąć bardziej celowe i zlokalizowane wysiłki, aby stawić czoła tym czynnikom — które są ze sobą powiązane w walce z okaleczaniem żeńskich narządów płciowych.

2. PRAWO PRZECIWKO OKALECZANIU ŻEŃSKICH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH W KENII: JEGO WZAJEMNE POWIĄZANIE ZE STATUSEM DZIEWCZĄT I KOBIET, KWESTIONOWANIE PRZEKONAŃ I BŁĘDNYCH PRZEKONAŃ NA TEMAT OKALECZANIA ŻEŃSKICH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

FGM jest obecnie nielegalną praktyką w Kenii ze względu na obowiązującą od 4 października 2011 r. ustawę o zakazie okaleczania żeńskich narządów płciowych (2011). Niezależnie od tego, doniesienia o incydentach okaleczania żeńskich narządów płciowych często pojawiają się w kenijskich wiadomościach.⁹ Z głębszej perspektywy wydaje się stosunkowo trudne wyeliminowanie okaleczania żeńskich narządów płciowych tylko przez to prawo, zwłaszcza że istnieją podstawowe czynniki, które są bezpośrednio związane z jego istnieniem i utrwalaniem. Te wzajemnie powiązane, podstawowe czynniki są tutaj analizowane w kontekście kenijskim.

a. USTAWA O ZAKAZIE OKALECZANIA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH KOBIET (2011): KEYPROVISIONS AND RELATED STATUTES

Ustawa o zakazie okaleczania żeńskich narządów płciowych (zwana dalej „ustawą”) kryminalizuje okaleczanie żeńskich narządów płciowych we wszystkich jego formach (głównie wycięcie łechtaczki, wycięcie i infibulacja). Ponadto określa strony, które mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej. Ustawa jest krokiem w kierunku osiągnięcia Celu Zrównoważonego Rozwoju (SDG) 5 (równość płci), ponieważ wyraźnie odnosi się do Celu 5.3 celów zrównoważonego rozwoju (wyeliminowanie okaleczania żeńskich narządów płciowych) poprzez nałożenie kary dożywotniego pozbawienia wolności dla osób, które bezpośrednio wykonują okaleczanie żeńskich narządów płciowych lub przechodzą szkolenie w tym zakresie, niezależnie od udzielonej zgody. Ustawa w równym stopniu odnosi się do celu 5.2 celów zrównoważonego rozwoju, uznając okaleczanie żeńskich narządów płciowych za akt przemocy fizycznej wobec dziewcząt i kobiet, podobnie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Sekcja 2 ustawy odróżnia czynności okaleczania żeńskich narządów płciowych od procedur zmiany płci lub procedur medycznych mających rzeczywisty cel terapeutyczny. Definicja „procedury zmiany płci” jest podana „jako każda procedura chirurgiczna, która jest wykonywana w celu zmiany (całkowicie lub częściowo) wyglądu płciowego osoby na wygląd płciowy (tak blisko, jak to możliwe) osoby przeciwnej płci”.¹⁰ Przepis celowo i wyraźnie odróżnia tę procedurę od okaleczania żeńskich narządów płciowych.

Sekcja 3 Ustawy ustanawia ponadto Anti-Famale Genital Mutilation Board jako organ mający obowiązek prowadzenia i projektowania programów świadomości publicznej oraz ogólnego doradzania rządowi między innymi w sprawach związanych z okaleczaniem żeńskich narządów płciowych i wdrażaniem Ustawy. Do tej pory Zarząd spełnia swoje
oczekiwań i intensywnie współpracuje ze społecznościami lokalnymi, aby osiągnąć swoje cele.

Co najważniejsze, okaleczanie żeńskich narządów płciowych stanowi przestępstwo w rozumieniu części IV ustawy, w którym do przestępstw zalicza się:

I. Główne wykroczenie: „Każda osoba, która wykonuje okaleczanie żeńskich narządów płciowych (w tym osoby przechodzące szkolenie, aby zostać położną lub lekarzem (pod nadzorem położnej lub lekarza) w celu wykonania okaleczenia żeńskich narządów płciowych; i spowodowanie śmierci innej osoby przez okaleczenie żeńskich narządów płciowych”. Jest to przestępstwo zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności po wydaniu wyroku skazującego.¹¹
Coraz częściej dochodzi do przypadków medykalizacji okaleczania żeńskich narządów płciowych — legitymizujących praktykę okaleczania żeńskich narządów płciowych jako bezpieczną i odpowiednią, ponieważ jest ona prowadzona przez świadczeniodawcę. Jak potwierdza WHO, MEDYKALIZOWANA okaleczanie żeńskich narządów płciowych rośnie, ponieważ ci pracownicy służby zdrowia wierzą w normy społeczne dotyczące okaleczania żeńskich narządów płciowych i mogą otrzymać zachęty finansowe do przeprowadzenia procedury.¹² Sprawa Petycji Konstytucyjnej Sądu Najwyższego z 2021 r. wniesiona przez dr Tatu Kamau jest dowodem na to, że istnieją lekarze, którzy prowadzą okaleczanie żeńskich narządów płciowych w oparciu o utrwalanie norm społecznych i przekonań kulturowych. W wyżej wymienionej sprawie składający petycję (dr Tatu Kamau) zakwestionował konstytucyjność ustawy o zakazie okaleczania żeńskich narządów płciowych, ponieważ okaleczanie żeńskich narządów płciowych jest praktyką kulturową, a art. 11 ust. 1 Konstytucji Kenii uznaje kulturę za fundament narodu.¹³ W tym sensie autorzy ustawy mieli godną pochwały dalekowzroczność w walce z bieżącą i przyszłą medykalizacją praktyk okaleczania żeńskich narządów płciowych, bez wykluczania starych tradycyjnych „obrzezań” okaleczania żeńskich narządów płciowych.

II. Pomocnictwo w wykroczeniach: Zostały one uwzględnione w celu ukarania dodatkowych osób, które „pozyskują lub pomagają osobom w przeprowadzaniu okaleczeń żeńskich narządów płciowych na innej osobie w Kenii, zabierają osobę poza Kenię w celu przeprowadzenia okaleczeń żeńskich narządów płciowych, pozwalają na świadome przeprowadzenie okaleczeń żeńskich narządów płciowych na ich terenie, posiadają narzędzia do okaleczeń żeńskich narządów płciowych, nie zgłaszają popełnienia okaleczeń żeńskich narządów płciowych oraz osób, które używają obraźliwego lub obraźliwego języka wobec ofiar okaleczeń żeńskich narządów płciowych lub zawstydzają kobietę, która nie została poddana okaleczeniu żeńskich narządów płciowych”.¹⁴
Sprywatyzowane procedury okaleczania żeńskich narządów płciowych są przeprowadzane w domach lub pomieszczeniach osobistych, które stały się powszechne po kryminalizacji okaleczania żeńskich narządów płciowych. W takich przypadkach ustawa dokłada wszelkich starań, aby schwytać każdego aktora, który może uczestniczyć w prywatnym zachęcaniu do praktyk okaleczania żeńskich narządów płciowych w celu obejścia kar prawnych. Na przykład, rodzice są znani ze zmowy z „obrzezakami”, aby ciąć dziewczyny w prywatnych domach.¹⁵

Rzeczywiście największym ryzykiem wdrożenia ustawy o zakazie okaleczania żeńskich narządów płciowych było powstanie podziemnych operacji okaleczania żeńskich narządów płciowych przez społeczności, które odmawiają wykorzenienia tego przekonania ze względu na głęboko zakorzenione tradycje i przekonania przekazywane międzypokoleniowo. W związku z tym osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju nr 5 (równość płci) w Kenii może potrwać dłużej. I odwrotnie, zaletą ustawy jest to, że wskazuje na silną wolę dekonstrukcji tych tradycyjnych przekonań, które nie mają miejsca we współczesnym społeczeństwie.

Dodatkowe instrumenty prawne w Kenii współpracują z ustawą o zakazie okaleczania żeńskich narządów płciowych w celu wyeliminowania okaleczania żeńskich narządów płciowych.

I. Międzynarodowe instrumenty prawne ratyfikowane przez Kenię i stanowiące część prawa krajowego na mocy art. 2 Konstytucji Kenii:

● Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW): ratyfikowana przez Kenię w 1984 roku, konwencja ta dotyczy praw kobiet i dziewcząt, w tym eliminacji szkodliwych praktyk, takich jak okaleczanie żeńskich narządów płciowych.
● Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów: Kenia ratyfikowała tę kartę w 1992 roku, aby podkreślić ochronę praw człowieka, w tym praw kobiet i dzieci.
● Protokół do Afrykańskiej karty praw człowieka i ludów dotyczący praw kobiet w Afryce (protokół z Maputo): ratyfikowany przez Kenię w 2010 r. Protokół ten dotyczy w szczególności praw kobiet w Afryce i ma na celu wyeliminowanie okaleczania żeńskich narządów płciowych i innych szkodliwych praktyk.
Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka (UNCRC): Kenia ratyfikowała UNCRC● w 1990 r., która chroni prawa dzieci, w tym ochronę przed szkodliwymi praktykami, takimi jak okaleczanie żeńskich narządów płciowych.
● Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej (Protokół z Palermo): Kenia ratyfikowała ten protokół w 2010 r., który dotyczy handlu ludźmi, w tym handlu w celu prowadzenia okaleczania żeńskich narządów płciowych.
● Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR): ratyfikowany przez Kenię w 1972 r., pakt ten promuje i chroni prawa obywatelskie i polityczne, w tym prawa kobiet i dziewcząt do wolności od szkodliwych praktyk, takich jak okaleczanie żeńskich narządów płciowych.

II. Ustawa o dzieciach (nr 29 z 2022 r.): Sekcja 23 czyni przestępstwem poddanie dziecka szkodliwym praktykom kulturowym, w tym między innymi okaleczaniu żeńskich narządów płciowych, przymusowemu obrzezaniu mężczyzn i małżeństwu dzieci.

III. Ustawa o ochronie przed przemocą w rodzinie (nr 2 z 2015 r.): Sekcja 3 klasyfikuje okaleczanie żeńskich narządów płciowych jako akt przemocy domowej. Część II przewiduje również środki ochronne dla osób ocalałych i ofiar takich aktów przemocy domowej.

Z listy powyższych instrumentów prawnych i ich przedmiotów jasno wynika, że praktyka okaleczania żeńskich narządów płciowych jest powiązana z innymi aktami przemocy ze względu na płeć (GBV), takimi jak wczesne małżeństwa dzieci. Czyli przejście do kolejnej podsekcji.

b. SZKODLIWE NORMY SPOŁECZNE, PRZEKONANIA I BŁĘDNE PRZEKONANIA BEZPOŚREDNIO ZWIĄZANE Z OKALECZANIEM ŻEŃSKICH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH W KENII

Z badań wynika, że postrzeganie płci żeńskiej i norm społecznych w znacznym stopniu wpływają na przekonania i błędne przekonania, które obecnie podsycają występowanie okaleczania żeńskich narządów płciowych. Występowanie GBV będzie trudniejsze do opanowania, o ile podstawowe przekonanie jest takie, że płeć żeńska jest „płcią słabszą”. W następnych kilku akapitach omówiono główne szkodliwe normy społeczne, przekonania i błędne przekonania obecne w społecznościach praktykujących okaleczanie żeńskich narządów płciowych w Kenii, powołując się na zeznania i studia przypadków przeprowadzone na ten temat.

Głównym celem tego podrozdziału jest pokazanie, że chociaż prawo istnieje, aby chronić nas przed nami samymi, nie usuwa bezpośrednio szkodliwej mentalności i tradycji, które przez wieki przenikały nasze społeczeństwo

Małżeństwo dzieci

Uzasadnienie uprawiania okaleczania żeńskich narządów płciowych różni się w zależności od społeczności w Kenii, ale wydaje się, że podstawowymi powodami są możliwość zawarcia małżeństwa i kontrolowanie seksualnych pragnień dziewcząt/kobiet. Świadek Obrony w sprawie Petycji Konstytucyjnej Sądu Najwyższego z 2021 r. wniesionej przez dr Tatu Kamau zeznał, że okaleczanie żeńskich narządów płciowych jest zwykle wykonywane na dziewczętach w wieku od 4 do 14 lat jako rytuał przejścia, w celu zachowania dziewictwa małżeńskiego, po zawarciu małżeństwa, podczas pierwszej ciąży lub porodu.¹⁶ Według UNICEF-u okaleczanie żeńskich narządów płciowych wykonuje się w różnym wieku w Kenii, w tym po 15 roku życia w niektórych grupach etnicznych ¹⁷, ale inne badania pokazują, że można je przeprowadzić już w wieku od 7 do 12 lat.¹⁸ Istnieje wiele różnych tradycji, ale dominującym powodem okaleczania żeńskich narządów płciowych jest tradycyjny rytuał przejścia, aby uczcić dojrzewanie dziewczyny i przygotować ją do małżeństwa,¹⁹ jako znak jej małżeńskości,²⁰ czystości seksualnej i innych tradycyjnych przekonań.²¹ W związku z tym, gdy dziewczynka zostanie poddana FGM, oczekuje się, że wkrótce po tym zostanie poddana małżeństwu.

Korelacja między okaleczaniem żeńskich narządów płciowych a małżeństwem dzieci jest tak silna, że niepotwierdzone dowody sugerują, że dziewczęta bez skaleczenia są mniej pożądane do małżeństwa i często wykluczane z szerszych wydarzeń społecznych w społeczności.²² W związku z tym małżeństwo dzieci prowadzi do nastoletnich ciąż, zakłócając w ten sposób w większości przypadków wszelkie ambicje wznowienia edukacji.²³

II. Tradycje społeczności plemiennej, postawy rodzicielskie i piętno

Rodzice pochodzą ze społeczności z tradycyjnymi praktykami i przekonaniami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Rodzice tworzą wówczas postawę trudną do zdekonstruowania, przekazując ją swoim dzieciom. Tak często przebiega praktyka okaleczania żeńskich narządów płciowych w kontekście międzypokoleniowym.

W badaniu akademickim z 2020 r. stwierdzono, że istnieje związek między cięciem córek a przychylnymi opiniami rodziców na temat tej praktyki.²⁴ Jak opowiada aktywistka FGM, rodzice nadal przekazują mentalność, że powinni piętnować tych, którzy odmawiają poddania się FGM jako rytuał przejścia.²⁵ W innych obszarach, w których związek z tradycyjnymi rytuałami przejścia nie istnieje lub spada, dziewczęta są obcinane z niewielką lub żadną celebracją; a procedura jest coraz częściej przeprowadzana przez personel medyczny.²⁶

III. Niski poziom umiejętności czytania i pisania

Innym głównym czynnikiem, który prowadzi do kontynuacji FGM, jest niski poziom umiejętności czytania i pisania na temat zagrożeń, zwłaszcza na poziomie Grassroots, zarówno dla rodziców, jak i dzieci w społecznościach praktykujących. Dodatkowo zbadaliśmy również związek między praktykami okaleczania żeńskich narządów płciowych a zdolnością dziewcząt do kontynuowania edukacji — ambicja ta wydaje się niemożliwa, ponieważ dziewczęta wychodzą za mąż po okaleczeniu żeńskich narządów płciowych.

Aktywistka okaleczania żeńskich narządów płciowych zeznaje, że wielu ich rodziców nie uczęszczało do szkoły, więc nie są świadomi zagrożeń związanych z okaleczaniem żeńskich narządów płciowych.²⁷ Jednak dziewczęta bez skaleczeń są uważane za mniej narażone na wczesne małżeństwo (ponieważ są uważane za nieodpowiednie do małżeństwa i nieprzyzwoite seksualnie), a tym samym są bardziej narażone na pozostanie w szkole.²⁸ I odwrotnie, można sugerować, że ochrona dziewcząt przed FGM daje im większe szanse na dostęp do edukacji szkolnej.

Studium przypadku z 2020 roku w Kenii wykazało, że zapewnienie okaleczania żeńskich narządów płciowych społecznościom, zwłaszcza młodym mężczyznom w połączeniu z utrzymywaniem dziewcząt w szkole, wydaje się być skuteczną metodą.²⁹ Ponadto zaleca się wspieranie edukacji i ukierunkowanych szkoleń, aby umożliwić wszystkim zainteresowanym stronom wrażliwe i pełne szacunku traktowanie okaleczania żeńskich narządów płciowych jako złożonej i długotrwałej praktyki.³⁰

IV. Migracja transgraniczna

W Kenii praktyka okaleczania żeńskich narządów płciowych jest stosunkowo wysoka w niektórych społecznościach, szczególnie wśród Somalijczyków (94%), Samburu (86%), Kisii (84%) i Masajów (78%).³¹ Kenia plasuje się na 19. miejscu światowego indeksu FGM, a Somalia na 1. — kraju o silnych relacjach i obecności w Kenii z powodu migracji (stanowiąc około 2,780,502 z całkowitej liczby 47,564,296 mieszkańców Kenii ³²). Dlatego ich tradycje pozostają nawet po migracji do Kenii, co sprawia, że ich eliminacja jest nieco inna, ponieważ praktyka okaleczania żeńskich narządów płciowych jest również powiązana z praktyką islamu. Lokalny przywódca religijny w społeczności północno-wschodnich Somalii mówi UNICEF-owi, że „islam jest religią miłosierdzia, ale okaleczanie żeńskich narządów płciowych jest bezlitosne dla dziewczynki, a zatem neguje nasze przekonania. Jest to zło szkodliwe i niepotrzebne ”³³.

3. WNIOSEK: POTRZEBA BARDZIEJ ZLOKALIZOWANEGO SYSTEMU ERADYKACJI FGM

Bardziej zlokalizowany system zwalczania okaleczania żeńskich narządów płciowych jest niezbędny, aby Kenia mogła skutecznie zająć się niuansami kulturowymi, społecznymi i regionalnymi, które utrwalają tę praktykę. Dzięki dostosowaniu interwencji do konkretnych społeczności, zaangażowaniu lokalnych interesariuszy i strategicznej alokacji zasobów możemy poczynić znaczne postępy w zwalczaniu okaleczania żeńskich narządów płciowych oraz ochronie praw i dobrostanu kobiet i dziewcząt w Kenii. Takie podejście jest konieczne, aby sprostać unikalnym wyzwaniom i dynamice obecnej na poziomie regionalnym i wspólnotowym.

Jedną z głównych przyczyn lokalnego podejścia jest znaczne zróżnicowanie kulturowe w Kenii. Kraj jest domem dla różnych grup etnicznych, z których każda ma swoje tradycje i wierzenia. Różnice te wpływają na częstość występowania i akceptację okaleczania żeńskich narządów płciowych w różnych społecznościach. Dlatego ogólne podejście do eliminacji może nie być skuteczne w rozwiązywaniu tego problemu w całym kraju. Zamiast tego kluczowe są ukierunkowane interwencje dostosowane do konkretnych kontekstów kulturowych i wrażliwości różnych regionów.

Zlokalizowany reżim umożliwia pełniejsze zrozumienie czynników przyczyniających się do utrzymywania się FGM w określonych społecznościach. Pozwala na dogłębne zbadanie podstawowych przekonań, norm społecznych i czynników ekonomicznych, które utrwalają tę praktykę. Wiedza ta jest niezbędna do projektowania skutecznych interwencji, które podważają błędne przekonania dotyczące okaleczania żeńskich narządów płciowych i promują alternatywne, zdrowsze rytuały przejścia.

Co więcej, zlokalizowane podejście zachęca do współwłasności i udziału w zwalczaniu okaleczania żeńskich narządów płciowych. Uznaje znaczenie zaangażowania lokalnych przywódców, instytucji religijnych i wpływowych członków społeczności w promowanie zmian. Angażując tych interesariuszy, interwencje mogą być zaprojektowane w taki sposób, aby szanować i chronić wartości kulturowe, jednocześnie rzucając wyzwanie szkodliwym praktykom. Takie podejście partycypacyjne sprzyja wzmocnieniu pozycji i poczuciu odpowiedzialności w społeczności, prowadząc do zrównoważonych zmian i większego prawdopodobieństwa długoterminowego sukcesu.

Dodatkowo zlokalizowany reżim pozwala na alokację zasobów w sposób ukierunkowany i efektywny. Skupiając wysiłki na konkretnych regionach o wyższym wskaźniku rozpowszechnienia, można skoncentrować zasoby, takie jak finansowanie, usługi zdrowotne, programy edukacyjne i kampanie uświadamiające tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Takie podejście maksymalizuje wpływ ograniczonych zasobów, zapewniając, że interwencje docierają do najsłabszych grup społecznych i wprowadzają wymierne zmiany.

Jednak chociaż podejście lokalne ma kluczowe znaczenie, ważne jest utrzymanie krajowych ram, które określają jasne wytyczne prawne i standardy dotyczące zwalczania okaleczania żeńskich narządów płciowych. Ustawodawstwo krajowe działa jako potężne narzędzie do egzekwowania zakazu, ochrony ofiar i pociągania sprawców do odpowiedzialności. Zlokalizowane wysiłki powinny współgrać z krajowymi politykami w celu stworzenia kompleksowego i skoordynowanego podejścia do zwalczania okaleczania żeńskich narządów płciowych w Kenii. Raport UNICEF Innocenti z 2010 r. podkreśla lokalne interwencje i programy krajowe na różnych etapach wdrażania. Każda z nich na różne sposoby dostarcza dowodów i spostrzeżeń, które w różnym stopniu przyczyniają się do zrozumienia złożonej dynamiki społecznej porzucenia FGM/C. Prawodawstwo jest tylko częścią szerszego procesu transformacji w celu uzupełnienia i podniesienia wysiłków na szczeblu lokalnym.³⁴